Jak fotografować przyrodę i inspirować do jej ochrony: spostrzeżenia i wskazówki dotyczące fotografii przyrodniczej

Austriaccy fotografowie przyrodniczy Christine Sonvilla i Marc Graf fotografowali dzikie zwierzęta – od austriackiego rysia alpejskiego po nieuchwytnego tygrysa bengalskiego – na całym świecie. Poznali się na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie oboje studiowali ochronę środowiska. Odkryli łączące ich zainteresowanie fotografią i zdali sobie sprawę, że jest to sposób na oddanie głosu naturze.

Marc podaje przykład tego, co mogą w ten sposób zdziałać: „Pod koniec 2016 r. opublikowaliśmy pierwszą, wysokiej jakości fotografię rysia alpejskiego, wykonaną w austriackich górach. To było dla nas bardzo ekscytujące, ponieważ w całej Austrii jest tylko 10–15 osobników, a w tamtym czasie doszło do dwóch przypadków kłusownictwa. Próbowaliśmy zaapelować o ochronę rysia na terenie Austrii za pośrednictwem wszelkiego rodzaju mediów”.

Christine kontynuuje: „Wiemy, że około 2,2 milionów ludzi zna ten temat choćby w zarysie. Stanowi to około jedną piątą populacji Austrii. Ponadto prowadzimy wiele prezentacji ze zdjęciami i filmami. Nasza praca polega na tym, aby wypełnić lukę pomiędzy społeczeństwem i organizacjami działającymi na rzecz ochrony przyrody, organizacjami pozarządowymi, naukowcami – wszystkimi ludźmi pracującymi w terenie”.

Tutaj Christine i Marc dzielą się swoimi spostrzeżeniami i poradami dotyczącymi wykorzystania fotografii przyrodniczej jako narzędzia do ochrony przyrody. Następnie przedstawiamy 10 najważniejszych wskazówek dotyczących fotografowania dzikiej przyrody.

Nie musisz podróżować do odległego miejsca, aby znaleźć temat związany z odpornością natury. Projekt realizowany bliżej domu pozwoli poszerzyć wiedzę na dany temat i ułatwi fotografowanie w różnych warunkach.

„W ciągu ostatnich kilku lat skupiliśmy się na Europie Środkowej i przekonaliśmy się, że ekosystemy oraz fauna i flora potrafią się regenerować i odradzać, gdy mają na to czas i przestrzeń” – mówi Christine. „Na przykład w Parku Narodowym Lasu Bawarskiego różnorodność gatunków niesamowicie wzrosła, gdy władze pozostawiły masy drzew wyrwanych z korzeniami przez potężną burzę, które następnie obumarły. Normalnie zostałyby one usunięte, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia szkodników i chorób. Jednak teraz można zobaczyć, jak to wpłynęło na bioróżnorodność”.

Pomysł twórcy nie musi mieć epickiej skali. Film krótkometrażowy Christine i Marca „Flowing: My Dream of More Freedom” opowiada o tym, jak życie może kwitnąć w rzece, gdy usunięte zostaną zapory, jazy i inne przeszkody – wszystko z perspektywy rzeki. Obejrzyj film poniżej.

„To była dość łatwa produkcja” – mówi Marc. „Pokazuje, że pomysł nie zawsze musi być skomplikowany, a produkcja nie musi trwać latami. Zdjęcia ukończyliśmy w ciągu 6–7 tygodni, pracując w różnych miejscach w Europie Środkowej”. Christine i Marc korzystali głównie z aparatu Canon EOS R5 (poprzednik modelu Canon EOS R5 Mark II) z obiektywem RF 100-500mm F4.5-7.1 L IS USM i różnymi obiektywami szerokokątnymi marki Canon.

Christine dodaje, że ten trwający zaledwie 4 minuty film dotarł do szerokiego grona odbiorców. Zdobył nagrody na międzynarodowych festiwalach filmowych, a nawet był odtwarzany w Parlamencie Europejskim w dniu dyskusji o finansowaniu rekultywacji rzek.

Możesz zacząć od jakiegoś lokalnego projektu odnowy lub ochrony przyrody, w którym być może już bierzesz udział. Poza tym możesz się później skontaktować z naukowcami i specjalistami ds. ochrony przyrody pracującymi z interesującymi Cię obiektami. Budując sieć kontaktów, będziesz w stanie nie tylko znaleźć tematy warte podjęcia, ale być może także odkryć nowe sposoby ich opowiadania.

Jeden z projektów Christine i Marca, w którym uwiecznili odtwarzanie zagrożonego gatunku w najbardziej niespodziewanym miejscu, był możliwy tylko ze względu na ich kontakty w świecie naukowym. Pozostawali mianowicie w kontakcie ze starym znajomym z uniwersytetu, który badał gatunek wojownika wspaniałego w Durbanie w RPA.

„Kto by pomyślał, że jeden z największych ptaków drapieżnych Afryki może tak dobrze radzić sobie w mieście z 4 mln mieszkańców?” – mówi Christine.

„Ze względu na wylesianie w Afryce południowej te ptaki muszą walczyć o przetrwanie i adaptować się do obszarów miejskich” – dodaje Marc. „Ale ludzie sadzą drzewa w ogrodach i cieszą się, że takie ptaki zakładają w nich gniazda”.

Christine wyjaśnia: „Pewne małżeństwo miało gniazdo wojownika wspaniałego tuż za oknem salonu. Pani domu każdego ranka sprawdzała, czy z ptakami wszystko w porządku. Udokumentowaliśmy wszystkie te różne aspekty”.

Jeśli fotografujesz dzikie zwierzęta, możesz mieć tylko przelotne ujęcia fotografowanego obiektu. Zapoznanie się z elementami sterującymi aparatu pozwoli Ci w pełni wykorzystać spontaniczne chwile.

„Przede wszystkim polecam ćwiczenie z aparatem i nauczenie się regulacji przysłony itd., aby można było to robić instynktownie, jak przy prowadzeniu auta” – mówi Christine.

„Wtedy najbardziej liczy się wytrwałość i cierpliwość, aby się łatwo nie poddawać. Mogą się zdarzać dni, w których nawet nie naciśniesz spustu migawki, bo nic się nie dzieje. Jednak trzeba działać dalej.

„Trzeba też zachować otwartość umysł na wszystko, co jest w zasięgu wzroku. Nie należy skupiać się tylko na obiekcie, ale także na drobnych szczegółach w tle. Nawet jeśli zdjęcie jest nieco niewyraźne, tło może naprawdę odróżnić je od innych zdjęć tego samego obiektu”.

Ponadto sposób używania obiektywu może ułatwić atrakcyjne ukazanie szczegółów obiektu. Teleobiektyw nie tylko przybliża odległe obiekty, ale sprawia też, że szczegóły tła wydają się większe i położone bliżej obiektu niż w przypadku fotografowania obiektywem szerokokątnym. Dzięki temu można ukazać roślinę lub zwierzę tak, jakby otoczenie było dla niego zagrożeniem.

Udostępnianie zdjęć dzikiej przyrody w mediach społecznościowych może zwiększać świadomość problemu i zachęcać ludzi do zainteresowania się tematem. Można użyć ujęć, które przedstawiają odporność przyrody, lub obrazów przedstawiających zagrożenia i presję, jakiej jest poddawana przyroda.

„Zawsze myślimy o temacie, który chcemy przedstawić, a także o pożądanym przekazie wizualnym” – wyjaśnia Marc. Celem jest zrobienie jednego zdjęcia, które oddaje cały temat. „To sedno pracy” – mówi. Dlatego trzeba mieć plan – wtedy można dostosować wszystkie aspekty techniczne, takie jak przysłona i ogniskowa, kąt aparatu, kompozycja tła itd.

„Do mediów społecznościowych zawsze wybieramy pozytywny aspekt narracji. Prawie nigdy nie udostępniamy zdjęć, które pokazują stronę negatywną. Jeśli to robimy, to pokazujemy, jak było i co się ostatecznie okazało, aby przekazać pozytywny wydźwięk tematu”.

Nieprzewidywalne zwierzęta, które poruszają się szybko, rzadko i nieregularnie, są jednymi z najtrudniejszych obiektów do fotografowania.

Jednak fotografowanie dzikiej przyrody przypomina fotografię sportową – najważniejsze jest dobre przygotowanie się, znalezienie właściwej pozycji, właściwy dobór sprzętu (i sposobu jego wykorzystania) oraz gotowość na niespodzianki.

Oto 10 najważniejszych wskazówek dotyczących robienia wspaniałych zdjęć dzikiej przyrody.

Znajomość zachowań i środowiska zwierzęcia, które fotografujesz, jest niezwykle ważna i pozwala oszczędzić wiele godzin pracy w plenerze. Wiedza na temat pory dnia i roku, w której dany gatunek jest aktywny, ułatwia zaplanowanie sesji fotograficznej. Wspaniałe zdjęcia dzikich zwierząt rzadko udaje się zrobić bez odpowiedniej wiedzy i dobrej organizacji pracy.

Zestaw aparatu z obiektywem, który jest stosunkowo lekki, będzie wygodniejszy w noszeniu, jeśli musisz podróżować do odległych miejsc. Niezawodny autofokus i duża szybkość serii zdjęć (duża liczba klatek na sekundę) umożliwiają szybkie wykonywanie kolejnych zdjęć, co ułatwia rejestrowanie zachowań zwierząt. Aparat z obracanym ekranem LCD ułatwia fotografowanie z nietypowej perspektywy, np. z dołu przy robieniu zdjęć z poziomu oczu zwierząt.

Teleobiektywy pozwalają fotografować dziką przyrodę z większej odległości, ale warto też wziąć pod uwagę inne typy obiektywów do fotografii przyrodniczej. Obiektywy szerokokątne umożliwiają fotografowanie zwierząt i roślin w szerszym krajobrazie lub w pejzażu miejskim, a makroobiektywy pomagają uzyskiwać efektowne zbliżenia owadów i innych małych obiektów.

Obiektyw Canon RF 100-400mm F5.6-8 IS USM ma szeroki zakres zoomu, dzięki czemu jest uniwersalnym rozwiązaniem. Aby uzyskać zasięg superteleobiektywu w pełnoklatkowym aparacie bezlusterkowym, np. Canon EOS R8, można skorzystać z obiektywów stałoogniskowych Canon RF 600mm F11 IS STM i RF 800mm F11 IS STM.

Jeśli masz aparat z matrycą APS-C, taki jak EOS R7, a chcesz zacząć od bardziej podstawowego sprzętu i skromniejszego budżetu, rozważ obiektyw Canon RF-S 18-150mm F3.5-6.3 IS STM.

Ponieważ matryca w aparacie APS-C jest mniejsza niż w aparacie pełnoklatkowym, obiekt będzie większy w kadrze, czyli aparat z matrycą APS-C powiększa obiekt o współczynnik około 1,6. Na przykład można sparować obiektyw RF 100-400mm F5.6-8 IS USM z aparatem EOS R7 i korzystać z „efektywnej ogniskowej” w zakresie 160–640 mm. Więcej informacji można znaleźć w naszym kompleksowym przewodniku po ogniskowej.

Dowiedz się więcej o wyborze najlepszych obiektywów do fotografii przyrodniczej.

W fotografii przyrodniczej ważne jest odpowiednie wyostrzenie obiektu. Seria bezlusterkowych aparatów z systemu EOS R firmy Canon ma bardzo skuteczny autofokus wykorzystujący technologię Dual Pixel AF firmy Canon. W tym systemie każdy element światłoczuły matrycy jest zdolny do automatycznej regulacji ostrości i do przetwarzania obrazu, dzięki czemu można (między innymi) namierzać i śledzić obiekty w dowolnym miejscu kadru.

Niektóre modele, w tym Canon EOS R7 i EOS R6 Mark II, mają tryb autofokusa z wykrywaniem oczu zwierząt, który automatycznie wyszukuje oczy w kadrze i je wyostrza. Tryb AI Servo AF nieustannie śledzi dzikie zwierzęta w ruchu – nawet jeśli poruszają się bardzo szybko – aby zapewnić wyraźne zdjęcia. Spróbuj zrobić serię zdjęć w najszybszym trybie wyzwalania migawki aparatu, aby uchwycić najważniejszy moment.

Drgania aparatu skutkują niewyraźnymi zdjęciami, gdy korzystamy z teleobiektywów.

Zdecydowana większość teleobiektywów firmy Canon ma bardzo skuteczny optyczny stabilizator obrazu, która przeciwdziała temu zjawisku – umożliwia to korzystanie z dłuższego czasu naświetlania – zazwyczaj od 3 do 5 jednostek. Może to mieć ogromne znaczenie w przypadku fotografowania dzikiej przyrody z ręki, gdy nie możemy użyć krótkiego czasu naświetlania ze względu na brak bezpośredniego światła słonecznego. 5-stopniowy stabilizator obrazu w obiektywie Canon RF 600mm F11 IS STM powinien umożliwiać robienie wyraźnych zdjęć z czasem naświetlania wynoszącym 1/20 s (zamiast 1/640 s).

Stabilizatora obrazu warto używać w przypadku makrofotografii i stosowania teleobiektywu – zwłaszcza wtedy, gdy trzymamy aparat w ręce. Jeśli aparat jest na statywie, to lepiej wyłączyć stabilizator obrazu.

Logicznym krokiem podczas fotografowania szybko poruszających się obiektów jest skrócenie czasu naświetlania. Na powyższym ujęciu czas naświetlania wynoszący 1/3200 s pozwolił uchwycić wyraźny obraz czapli w ruchu, a także kropli wody unoszących się w powietrzu. Dobry punkt wyjścia to czas około 1/2000 s lub krótszy. Czasami jednak warto ustawić dłuższy czas naświetlania, by uzyskać delikatne rozmycie, na przykład na końcówkach skrzydeł ptaka, podkreślając w ten sposób wrażenie ruchu. W przypadku mniejszych, szybko poruszających się ptaków końcówki skrzydeł mogą być rozmyte nawet przy stosunkowo krótkim czasie naświetlania wynoszącym 1/1000 s.

W miarę doskonalenia umiejętności można jeszcze bardziej wydłużyć czas naświetlania, nawet do 1/10 s, oraz zastosować technikę panoramowania, która dodatkowo potęguje wrażenie ruchu.

Reguła stanowi, że czas naświetlania powinien odpowiadać co najmniej odwrotności ogniskowej w kontekście matrycy pełnoklatkowej. W przypadku obiektywu 600 mm, takiego jak Canon RF 600mm F11 IS STM, czas naświetlania powinien wynosić co najmniej 1/600 s, gdy stabilizator obrazu jest wyłączony. W większości aparatów dostępne jest ustawienie 1/640 s.

W przypadku codziennej fotografii powszechne jest stosowanie trybu fotografowania z preselekcją przysłony (pozycja Av na pokrętle aparatu). Jeśli chodzi o makroobiektywy, to z uwagi na małe odległości robocze przysłona jest zwykle przymykana do f/16, f/22 lub do wyższej wartości w celu uzyskania maksymalnej głębi ostrości i zadbania o wyostrzenie całej sceny.

Zdjęcia przyrodnicze często można uatrakcyjnić, korzystając z rozmycia nieostrych fragmentów obrazu – jest to tzw. efekt bokeh, który pozwala uwydatnić obiekt. Jeśli jednak chcesz uchwycić dziką przyrodę w jej naturalnym środowisku, nie rozmywaj tła.

Dłuższa ogniskowa może spowodować silniejsze rozmycie tła. Z tego względu warto używać teleobiektywów zmiennoogniskowych w celu wyodrębniania obiektu i rozmywania tła. Jeśli chcesz, aby efekt bokeh był bardziej intensywny, cofnij się o kilka kroków i powiększ obraz (lub zmień obiektyw), aby uzyskać dłuższą ogniskową.

Możesz poprawić jakość zdjęć, wybierając odpowiednie warunki oświetlenia do fotografowania. Biorąc pod uwagę wzorce zachowań zwierząt, najlepiej fotografować je wczesnym rankiem lub późnym wieczorem – wtedy światło jest ciepłe i słabe, co pozwala uzyskać bogate kolory i głębokie cienie.

Użyj reguły trójpodziału, aby stworzyć dynamiczną kompozycję. Aktywacja siatki 3 × 3 w wizjerze elektronicznym aparatu z systemu Canon EOS R może w tym pomóc. Zostaw więcej miejsca przed obiektem niż za nim, aby zwierzę zdawało się raczej patrzeć na aparat lub zbliżać się do niego, a nie oddalać.

Co najważniejsze, zawsze sprawdzaj tło pod kątem czynników rozpraszających uwagę. Jasny obiekt w tle lub gałąź drzewa zdająca się wyrastać z głowy zwierzęcia odciągnie uwagę widza od głównego obiektu.

Aby uchwycić naturalne zachowanie zwierząt, zachowuj się i poruszaj jak najciszej i podchodź zygzakiem, a nie prosto na nie. Ustawiaj się tak, aby wiatr wiał Ci w twarz, gdy się zbliżysz. Dzięki temu Twój zapach nie dotrze do zwierząt. Wykorzystuj dostępne drzewa, skały i inne elementy krajobrazu, aby się za nimi kryć, i staraj się nie łamać linii horyzontu.

Przed podjęciem próby zbliżenia się sprawdź, czy aparat jest włączony i skonfigurowany. Aparaty z systemu EOS R pracują znacznie ciszej niż lustrzanki cyfrowe, ponieważ nie mają luster poruszających się w górę i w dół wewnątrz korpusu pomiędzy ujęciami. Aparaty Canon EOS R7, EOS R10 i inne z tej serii umożliwiają wybór funkcji cichej migawki podczas fotografowania w jednym z trybów strefy twórczej. Powoduje to wyłączenie różnych funkcji aparatu, które mogłyby zwrócić uwagę zwierząt, np. dźwięk zwalniania migawki, wyzwalanie błysku i oświetlenie wspomagające AF.

Wiele aparatów z systemu EOS R umożliwia ustawienie trybu migawki na elektroniczny niezależnie od funkcji cichej migawki. W menu głównym można również wyłączyć sygnały dźwiękowe aparatu.

W przypadku mniejszych obiektów, takich jak pszczoły, motyle i inne owady, fotografowanie z bardzo małej odległości sprawi, że obiekt nie zginie w szerokim kadrze. Najlepszy do tego jest makroobiektyw, ale można też użyć obiektywu Canon RF 100-400mm F5.6-8 IS USM, który cechuje się współczynnikiem powiększenia na poziomie 0,41x i pozwala ustawiać ostrość z małej odległości, dzięki czemu można robić zdjęcia niewiele ustępujące makrofotografiom.

Obecne makroobiektywy firmy Canon mają zwykle hybrydowy stabilizator obrazu, dzięki czemu wyróżniają się na tle innych modeli, jeśli chodzi o fotografowanie z bardzo małej odległości z ręki. Modele Canon RF 35mm F1.8 IS MACRO STM i RF 85mm F2 MACRO IS STM to przykłady obiektywów, które cechują się współczynnikiem powiększenia na poziomie 0,5x w przypadku zdjęć makrofotograficznych rejestrowanych z minimalnej odległości ostrzenia.

Aby uzyskać więcej informacji, zapoznaj się z naszymi poradnikami dotyczącymi wyboru zestawu do rozpoczęcia pracy z makrofotografią i najlepszych obiektywów do fotografii przyrodniczej.



Autorzy: Matthew Richards, Natalie Denton i Marcus Hawkins