Wskazówki dotyczące fotografowania z efektem bokeh: przewodnik dla początkujących

Termin bokeh to japońskie słowo oznaczające „rozmycie”. Używa się go do opisania wyglądu nieostrych obszarów zdjęcia. Efekt bokeh (słowo „bokeh” jest powszechnie wymawiane tak, że rymuje się z „OK”, choć w języku japońskim druga sylaba brzmi jak krótkie „e” w słowie „sen”) jest najbardziej widoczny na zdjęciach z dużą liczbą małych, jasnych źródeł światła, takich jak uliczne latarnie nocą. Nie chodzi tu jednak tylko o uzyskanie wyraźnych, okrągłych wzorów świetlnych, lecz także o jakość poszczególnych rozmazanych części obrazu.

Rejestrowanie obiektów z zamiarem uchwycenia tych rozmytych obszarów to jeden z najbardziej atrakcyjnych efektów, które możemy stosować w fotografii. Pozwala on rozmyć rozpraszające, nieuporządkowane elementy i skupić uwagę na ważnych częściach obrazu, a zbędne szczegóły przekształcić w zachwycająco kremowobiałe kolory i odcienie.

Oto powody, dla których efekt bokeh od dawna jest jedną z najskuteczniejszych iluzji optycznych w arsenale fotografa. W dzisiejszych czasach za pomocą smartfonów z dwoma obiektywami można uzyskać efekt przypominający bokeh, ale tylko za pomocą oprogramowania. Bardzo małe obiektywy i czujniki w smartfonach uniemożliwiają osiągnięcie płytkiej głębi pola potrzebnej do uzyskania naturalnego efektu bokeh. Jest to efekt optyczny, który można osiągnąć tylko przy użyciu obiektywów i czujników w większych aparatach. Prawdziwego efektu bokeh nie da się uzyskać w żaden inny sposób. Fotografowie uważali kiedyś, że do uzyskania dobrego rozmycia tła potrzebna jest lustrzanka cyfrowa, jednak idealnie sprawdzi się tu aparat bezlusterkowy, taki jak Canon EOS R6. Równie skuteczne będą podstawowe bezlusterkowe modele, takie jak Canon M50 lub EOS M6 Mark II. Ważny jest nie tylko aparat, lecz przede wszystkim obiektyw.

Omówimy niektóre z kluczowych technik i sposobów umiejętnego posługiwania się aparatem oraz zestaw niezbędny do tego, by robić jeszcze bardziej imponujące zdjęcia z zachwycającym efektem bokeh. To coś więcej niż tylko rozmycie tła – to także atrakcyjne odblaski, znalezienie właściwego źródła światła lub ujęcie w kadrze szczegółów, które będą doskonale wyglądać po rozmyciu.

Aby uchwycić atrakcyjny efekt bokeh, potrzebny jest obiektyw „szybki”, czyli o dużej maksymalnej przysłonie, najlepiej f/2,8 lub większej (mniejsza liczba f). Jest to jeden z głównych powodów, dla których warto mieć w zestawie szybki obiektyw stałoogniskowy (o stałej ogniskowej), nawet jeśli Twój obiektyw podstawowy obejmuje swoim zakresem taką ogniskową. Obiektyw stałoogniskowy o dużej maksymalnej przysłonie, taki jak obiektyw Canon RF 50mm F1.8 STM, pozwala łatwo rozmyć tło i rozmazać szczegóły tak, by zmienić je w piękne punkty światła. Zestaw obiektywu z maksymalną przysłoną f/4-5.6 lub większą umożliwia rozmycie tła, jednak nie zapewnia uzyskania efektu bokeh o takiej samej jakości. Duża maksymalna przysłona oznacza oczywiście, że obiektyw wpuszcza więcej światła, co jest przydatne również w warunkach słabego oświetlenia, gdy można uzyskać efekt bokeh w bardzo kreatywny sposób.

Jest też inny czynnik, który należy wziąć pod uwagę, choć nie jest on aż tak istotny. Obiektywy rejestrują rozmazane punkty na różne sposoby, jednak niektóre umożliwiają uzyskanie bardziej estetycznego efektu bokeh niż inne. Ogólnie rzecz biorąc, obiektyw z większą liczbą listków przysłony daje atrakcyjniej zaokrąglone kształty efektu bokeh, ponieważ każdy punkt światła odzwierciedla kształt przysłony. Ma to mniejsze znaczenie w przypadku fotografowania za pomocą obiektywu z całkowicie otwartą przysłoną, czyli przy maksymalnie największym otworze przysłony (najniższej liczbie f) obsługiwanym przez obiektyw, gdy otwór przysłony i tak będzie okrągły. Jednak nie zawsze tak się dzieje. Informacje o liczbie listków przysłony obiektywu można znaleźć w dołączonej do niego instrukcji obsługi lub w danych technicznych obiektywu na stronie internetowej firmy Canon. Siedmiolistkowa przysłona świetnie sprawdza się w uzyskiwaniu atrakcyjnego efektu bokeh, a dziewięciolistkowa jest jeszcze lepsza.

Wybór przysłony ma duży wpływ na to, jak efekt bokeh wygląda na zdjęciach. Im większa przysłona (czyli im niższa liczba f), tym mniejsza głębia ostrości, co z kolei oznacza, że tło stanie się bardziej rozmyte. Spróbuj więc zrobić zdjęcie w trybie preselekcji przysłony (Av) lub w trybie ręcznym i wybierz szeroki otwór przysłony (niska liczba f).

W trybie preselekcji przysłony (Av) musisz ustawić też czułość ISO – zacznij od ISO 100 i sprawdź, czy czas naświetlania jest wystarczająco krótki, aby spełnić Twoje potrzeby. Możesz też w trybie ręcznym (M) z automatyczną czułością ISO ustawić zarówno przysłonę, jak i czas naświetlania, a następnie pozostawić aparat w celu określenia prawidłowej czułości ISO. Bardzo ważne jest, aby wybrać szeroki otwór przysłony i na tyle krótki czas naświetlania, żeby obszary ostrości na zdjęciu były wyostrzone podczas trzymania aparatu w ręce (spróbuj ustawić około 1/200 s).

Zwiększenie odległości między obiektem a tłem w celu uzyskania większego rozmycia tła. Innym czynnikiem jest odległość między obiektem a aparatem. Im bliżej obiektywu znajduje się obiekt, tym mniejsza głębia ostrości. Oznacza to, że obszary tła będą szybciej tracić ostrość. Zauważ, jak na naszych zdjęciach kwiaty z przodu są wyostrzone, a te z tyłu – już rozmazane. Aby rozmyć większy obszar obrazu, przysuń obiekt bliżej aparatu, oddalając go od tła.

Dłuższa ogniskowa może spowodować silniejsze rozmycie tła. Dzieje się tak dlatego, że kąt widzenia staje się bardziej ostry, w efekcie czego mniejsza część tła znajduje się w kadrze. Dzięki temu za pomocą obiektywów zmiennoogniskowych można uzyskać doskonały efekt, wyodrębniając obiekt i rozmywając szczegóły w tle. Jeśli chcesz, aby rozmycie było silniejsze, a efekt bokeh bardziej intensywny, cofnij się o kilka kroków i powiększ obraz (lub zmień obiektyw), aby uzyskać dłuższą ogniskową.

Efekt bokeh traktujemy głównie jako element estetyczny tła, ale może on również stanowić atrakcyjny efekt z przodu kadru. Tworząc kompozycję z uwzględnieniem nieostrych szczegółów na pierwszym planie, można przyciągać wzrok w stronę wyostrzonego obiektu. Może to oznaczać przybliżenie aparatu do liści lub trzymanie go nisko na ziemią, aby ująć w kadrze rozmyty pierwszy plan. Takie subtelne detale zwiększają wrażenie głębi i są doskonałym sposobem na wzbogacenie kompozycji wyrazistymi, nieostrymi kolorami.

Głębia ma znaczenie także w kompozycji filmowej, ponieważ umożliwia oglądającym orientację w obrazie. Uwzględnienie nieostrych szczegółów na pierwszym planie i w tle sceny to doskonały sposób na zwiększenie wrażenia głębi i przyciągnięcie wzroku do kadru. Poza tym rozmyte punkty świetlne tworzące efekt bokeh wyglądają równie atrakcyjnie na filmach jak na fotografiach, a dodatkowo mogą się jeszcze poruszać. Reflektory samochodów, ozdobne lampki i inne jasne punkty światła wyglądają szczególnie pięknie, gdy są rozmazane, tworząc wyraźny efekt bokeh w postaci migających kropek.

Jednym z najbardziej charakterystycznych sposobów wykorzystania efektu bokeh w fotografii jest ujęcie małych, jasnych punktów światła na ciemnym tle lub przy słabym oświetleniu. Ten atrakcyjny efekt można uzyskać w różnych okolicznościach, na przykład w blasku słońca przedzierającym się przez gałęzie drzewa, na ruchliwej ulicy po zmroku, podczas przejażdżki w kolorowym wesołym miasteczku czy też w przypadku świeczek zdobiących tort. Jeśli chcesz samemu spróbować uzyskać ten efekt, warto użyć zestawu ozdobnych lampek. Umieść je w tle zdjęcia lub na pierwszym planie – ewentualnie zarówno w tle, jak i na pierwszym planie. Rozmyte światła lampek tworzą atrakcyjny efekt bokeh w postaci okrągłych wzorów.

Uzyskanie efektu bokeh w formie okrągłych wzorów powinno być możliwe w przypadku fotografowania za pomocą obiektywu z całkowicie otwartą przysłoną (przy maksymalnej przysłonie), ponieważ otwór przysłony jest zaokrąglony. W przeciwnym razie kształt efektu bokeh określa liczba listków przysłony w obiektywie – ogólnie im więcej listków, tym bardziej zaokrąglony otwór otwieranej przysłony, a tym samym bardziej okrągłe wzory efektu bokeh. W praktyce oznacza to zwykle, że punkty świetlne tworzące efekt bokeh są okrągłe lub sześciokątne – jeśli chcesz zobaczyć, jaki kształt będą mieć wzory tworzące efekt bokeh na Twoich zdjęciach lub filmach, wystarczy zdjąć obiektyw z aparatu, skierować go do światła i spojrzeć przez niego.

Warto też postawić na kreatywność i zmienić kształt wzorów świetlnych tworzących efekt bokeh. Wystarczy wyciąć szablon o dowolnym kształcie i przymocować go do przedniej części obiektywu. W tym filmie pokazano, jak prosty kawałek tektury sprawia, że efekt bokeh ma kształt licznych kolorowych gwiazd i płatków śniegu.

Jak mogliśmy zobaczyć, nieostre punkty światła tworzą atrakcyjny efekt bokeh podczas fotografowania przy odpowiednich ustawieniach. Oto prosta konfiguracja, którą możesz wypróbować w domu, aby uzyskać bogaty efekt bokeh, fotografując martwą naturę. Umieść obiekt na lustrzanej powierzchni, a następnie połóż w tle pognieciony arkusz folii (nie powinien być zanadto zmięty – wystarczy kilka zgnieceń, aby nie tylko odbijały światło, ale też je rozpraszały). Ustaw pod odpowiednim kątem lampę stołową, a następnie oświetl obiekt za pomocą drugiego źródła światła (my użyliśmy panelu LED, ale wystarczy zwykła lampa). Ustaw aparat blisko obiektu, wybierz tryb preselekcji przysłony (Av), użyj szerokiej przysłony – najlepiej około f/1,8 – i fotografuj z niskiego pułapu, by uzyskać wspaniały efekt rozmycia.