PODSTAWY FOTOGRAFOWANIA

Jak kontrolować ekspozycję

Przejmij kontrolę nad przysłoną, czasem naświetlania i ustawieniami czułości ISO, aby uzyskać doskonałą ekspozycję i określone efekty twórcze.

Aby zrozumieć ekspozycję, warto pomyśleć o aparacie jako o narzędziu do zbierania światła. Ekspozycja to po prostu ilość światła, jaką wpuszczamy do środka. Jeśli wpuścimy zbyt mało światła, zdjęcie będzie za ciemne (niedoświetlone). Jeśli światła będzie za dużo, zdjęcie będzie zbyt jasne (prześwietlone).

Światło otoczenia odbija się od obiektów i powierzchni występujących na ujęciu, a obiektyw kieruje je na matrycę – tak właśnie powstaje obraz. W trybie automatycznym lub w trybie scen aparaty firmy Canon skutecznie określają optymalną ilość światła, która pozwala uzyskać zrównoważoną ekspozycję, ale jeśli przejmiemy pełną kontrolę, możemy zapewnić sobie większą swobodę twórczą.

Przysłona

Pies stoi na liściach leżących w zielonym lasie. Zdjęcie zrobione aparatem Canon RF 50mm F1.8 STM z przysłoną f/20, która pozwala uzyskać większą głębię ostrości, dzięki czemu zarówno pies, jak i tło są wyostrzone.

Ekspozycja obu zdjęć jest podobna, jednak zastosowano różne wartości przysłony. Użycie małej przysłony do wykonania tego zdjęcia zapewnia większą głębię ostrości i ostrzejsze tło. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R6 z obiektywem Canon RF 50mm F1.8 STM; 1/60 s, f/20 i ISO 20 000.

Pies stoi na liściach leżących w zielonym lasie. Zdjęcie zrobione aparatem Canon RF 50mm F1.8 STM z przysłoną f/1,8. Mała głębia ostrości oznacza, że pies jest wyostrzony, a tło – rozmyte.

Poszerzenie otworu przysłony zmniejsza głębię ostrości, więc mniejsza część ujęcia jest wyostrzona, a obiekt na pierwszym planie odróżnia się od tła. W tym przypadku nieoceniony okazuje się obiektyw z szeroką maksymalną przysłoną, np. Canon RF 50mm F1.8 STM. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R6 z obiektywem Canon RF 50mm F1.8 STM; 1/80 s, f/1,8 i ISO 160.

Istnieją trzy czynniki, które pozwalają nam kontrolować ekspozycję. Są one znane jako trójkąt ekspozycji. Pierwszym jest przysłona, czyli wielkość otworu w obiektywie, który umożliwia przepływ światła. Jest mierzona jako liczba F.

Każdy obiektyw ma zakres ustawień przysłony — od największego do najmniejszego. Duża przysłona jest wyrażana za pomocą małych liczb, np. f/2,8. Powoduje ona przepuszczanie większej ilości światła i zmniejsza głębię ostrości (zwiększone rozmycie poza punktem ostrości). Małe otwarcie przysłony opisują większe liczby, takie jak f/16. Powoduje ono przepuszczanie mniejszej ilości światła, dzięki czemu większe obszary są ostre (zarówno pierwszy plan, jak i tło).

Czas naświetlania

Pies spaceruje wzdłuż ścieżki pokrytej liśćmi. Pies jest rozmyty i nieostry, ponieważ poruszał się, gdy migawka aparatu Canon EOS R6 była otwarta.

Krótki czas naświetlania jest niezbędny do fotografowania dynamicznych wydarzeń. Jeśli ruch obiektu jest szybszy niż tempo pracy migawki, będzie on rozmyty, jak pokazano na ilustracji. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R6 z obiektywem Canon RF 50mm F1.8 STM; 1/100 s, f/1,8 i ISO 125.

Pies skacze przez liście w lesie. Obiekt porusza się, ale krótki czas naświetlania ustawiony w aparacie Canon EOS R6 umożliwia idealne wyostrzenie obiektu.

Czas naświetlania na poziomie 1/1600 s unieruchamia psa na zdjęciu. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R6 z obiektywem Canon RF 50mm F1.8 STM; 1/1600 s, f/1,8 i ISO 1250.

Drugim czynnikiem w trójkącie ekspozycji jest czas naświetlania, czyli czas, przez jaki światło pada na matrycę. Podobnie jak w przypadku wody płynącej z kranu, im dłużej migawka jest otwarta, tym więcej światła pada na matrycę.

Krótki czas naświetlania (matryca otwarta przez krótki czas) może być przydatny do rejestrowania dynamicznych wydarzeń. Z kolei długi czas naświetlania (matryca otwarta przez długi czas) umożliwia tworzenie kreatywnych efektów rozmycia ruchu, takich jak smugi światła lub malowanie światłem.

Czułość ISO a szum

Aparat Canon EOS R6 na statywie na trawiastym wzgórzu. Na wyświetlaczu aparatu widoczne są pola znajdujące się poniżej.

Podczas fotografowania krajobrazów w świetle wieczornym czułość ISO 100 zapewnia optymalną jakość obrazu, a wąski otwór przysłony zapewnia ostrość w całym kadrze. Problemem może być jednak długi czas naświetlania – może być potrzebny statyw lub aparat z funkcją stabilizacji obrazu w korpusie (IBIS).

Trzecim czynnikiem w trójkącie ekspozycji jest czułość ISO. Pozwala ona regulować czułość matrycy na światło. Niższa czułość ISO, np. ISO 100, przekłada się na lepszą jakość zdjęć. Wysoka czułość ISO sprawia, że matryca jest bardziej czuła, więc do uzyskania prawidłowej ekspozycji potrzebna jest mniejsza ilość światła. Problemem może być jednak zwiększona ilość szumu, a przy bardzo wysokich czułościach ISO jakość obrazu może się pogorszyć.

Zasadniczo najlepiej jest korzystać z najniższej możliwej czułości ISO, ale nowoczesne aparaty firmy Canon mają najlepszą w swojej klasie efektywność w zakresie czułości ISO, dzięki czemu można swobodnie fotografować z czułością ISO 1600 lub większą i robić piękne, szczegółowe zdjęcia przy słabym oświetleniu.

Trójkąt ekspozycji

Trzy kluczowe czynniki ekspozycji – przysłona, czas naświetlania i czułość ISO – działają w połączeniu, więc w przypadku zmiany jednego czynnika należy go zrównoważyć innym, jeśli chcemy zachować tę samą ekspozycję. Możemy też pozwolić, aby aparat automatycznie kompensował zmiany. Można uznać te elementy za trzy boki trójkąta. Zmienisz jeden bok, a kolejne dwa będą również wymagały dostosowania, chyba że w szczególny sposób próbujesz zwiększyć lub zmniejszyć poziom ekspozycji.

Na przykład, zmniejszenie czasu naświetlania w celu „zamrożenia” dynamicznego ruchu może spowodować niedoświetlenie obrazu. Aby temu zapobiec, należy zwiększyć przysłonę lub czułość ISO. Z kolei, zmniejszając otwarcie przysłony w celu osiągnięcia maksymalnej ostrości pierwszego i drugiego planu, należy zwiększyć czas naświetlania lub czułość ISO. Zacznij myśleć o ekspozycji w ten sposób, a wkrótce zdasz sobie sprawę, że istnieje wiele ustawień, które skutkują podobnie naświetlonym zdjęciem, i będziesz mieć swobodę twórczą przy wyborze odpowiedniej kombinacji pod kątem obiektu lub ujęcia.

Tryby ekspozycji

Dłoń trzyma aparat Canon przed leśną ścieżką, która jest widoczna na ekranie aparatu.

Popularną techniką fotografowania jest stosowanie trybu ręcznego (M) z automatycznym ustawieniem czułości ISO. W ten sposób można ustawić czas naświetlania i przysłonę, a aparat dostosowuje czułość ISO do warunków.

Leśna ścieżka z drzewami pochylającymi się z obu stron i trzema postaciami stojącymi w słońcu w pewnej odległości. Zdjęcie zrobione aparatem EOS R6.

Subtelny balans jasnych i ciemnych partii obrazu sprawia, że ten klimatyczny tunel wśród drzew stanowi wyzwanie dla wydajności aparatu przy słabym oświetleniu, ale na szczęście aparat EOS R6 może robić zdjęcia o wysokiej jakości nawet w przypadku dużej czułości ISO. W przypadku fotografowania w trybie ręcznym z automatycznym ustawieniem czułości ISO czas naświetlania może być na tyle krótki, aby można było trzymać aparat w dłoni, a czułość ISO dostosuje się do poziomu oświetlenia ujęcia. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R6 z obiektywem Canon RF 24-105mm F4-7.1 IS STM; 105 mm, 1/80 s, f/7,1 i ISO 1600.

Aparat firmy Canon ułatwia pracę poprzez udostępnianie kilku trybów ekspozycji, które umożliwiają przesuwanie trójkąta ekspozycji w jedną lub drugą stronę. W trybie programu (P) można sterować czułością ISO, a aparat wybiera zarówno czas naświetlania, jak i przysłonę. Użyj trybu preselekcji czasu (Tv), aby zmienić czas naświetlania i pozwolić aparatowi zająć się ogólną ekspozycją. W trybie preselekcji przysłony (Av) można określić liczbę F, a aparat ustawia odpowiedni czas naświetlania. Można też wybrać opcję Auto ISO lub ustawiać czułość ISO samodzielnie. W trybie ręcznym (M) można ustawić dowolną kombinację przysłony, czasu naświetlania i czułości ISO.

Aparaty z systemu EOS R mają również tryb elastycznej preselekcji (Fv), który umożliwia przełączanie między ustawieniami przysłony, czasu naświetlania, kompensacji ekspozycji i czułości ISO w tym samym trybie. Po zmianie jednego ustawienia reszta automatycznie dostosowuje się, aby utrzymać prawidłową ekspozycję, co znacznie przyspiesza pracę i ułatwia kontrolę ekspozycji.

Dostosowywanie ekspozycji w ten sposób może pomóc stworzyć ciekawe efekty. Przyciemnienie zdjęć zwiększa intensywność kolorów i nadaje zdjęciom bardziej nastrojowy charakter, zwłaszcza w przypadku krajobrazów. Zwiększenie ekspozycji rozjaśnia cienie i sprawia, że zdjęcia wydają się bardziej nowoczesne.

Sekwencja naświetlania umożliwia uchwycenie danej sceny z różnymi ustawieniami ekspozycji. Później można wybrać najlepsze zdjęcie. Wybierz wartość od ±1 do ±3 ze skali ekspozycji i pozwól, aby aparat dokonał koniecznych poprawek zgodnie z wybranymi przez Ciebie ustawieniami.

Długie ekspozycje

Aparat Canon EOS R6 jest ustawiony na statywie skierowanym w stronę fajerwerków eksplodujących nad morzem.

2-sekundowa ekspozycja rozmywa ruch fal i sprawia, że aparat uwiecznia kilka serii fajerwerków na jednym ujęciu (patrz obraz główny).

Jeśli oświetlenie jest słabsze, konieczne może być pozostawienie otwartej migawki przed dłuższy czas. Czasami jest to konieczność, a w innych przypadkach twórczy wybór, który pozwala na rozmycie ruchu w kadrze, np. rozmycie ruchu wody lub chmur. Aparat musi być nieruchomy – trzeba skorzystać ze statywu lub ze stabilnej powierzchni, aby zapobiec drganiom aparatu. Nawet naciśnięcie spustu migawki może spowodować problemy, więc warto użyć bezprzewodowego pilota zdalnego sterowania Canon BR-E1 lub aplikacji Canon Camera Connect w telefonie, aby zdalnie uruchomić migawkę. Aplikacja umożliwia także fotografowanie w trybie Bulb – migawka może pozostać otwarta przez kilka minut, a nawet dłużej. Idealnie sprawdza się to podczas fotografowania fajerwerków lub nocnego nieba.

Wyzwaniem podczas fotografowania z długą ekspozycją w ciągu dnia jest ustawienie czasu naświetlania tak, aby można było zarejestrować obraz z pożądaną ilością ruchu. Najlepiej byłoby, gdyby czas naświetlania był dłuższy niż kilka sekund, dlatego należy pamiętać, aby fotografować przy niskiej czułości ISO i małej przysłonie. Dzięki temu można też wykonywać zdjęcia w pochmurne dni lub w zacienionych miejscach albo przy słabszym świetle pod koniec dnia. Można też kupić filtr i zamocować go na końcu obiektywu. Ogranicza on ilość światła trafiającego do aparatu. Najlepiej sprawdzi się filtr szary (ND).

Zaawansowana kontrola nad ekspozycją

Wyświetlacz aparatu Canon EOS R6, odchylony na zewnątrz i wyświetlający połączenie ekspozycji wielokrotnej.

Wbudowana funkcja ekspozycji wielokrotnej w aparacie Canon EOS R6 zapewnia podgląd efektu w czasie rzeczywistym, dzięki czemu można perfekcyjnie komponować zdjęcia z tego typu ekspozycją.

Zagajnik oświetlony słońcem prześwitującym przez gałęzie jest pokazany jako wycięty u dołu w kształcie górnej części stojącego kamienia. To efekt podwójnej ekspozycji w aparacie Canon EOS R6.

Podwójna ekspozycja w aparacie zapewnia nieograniczone możliwości twórczej pracy. W przypadku tego zdjęcia ustawiamy tryb ekspozycji wielokrotnej na Additive (Addytywny) i kadrujemy stojący głaz piaskowcowy na tle jasnego nieba, a następnie odwracamy aparat do góry nogami i fotografujemy zagajnik. Fotografowanie wyraźnego kształtu na jasnym tle sprawia, że druga klatka jest ograniczona do kształtu pierwszej. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R6 z obiektywem Canon RF 50mm F1.8 STM; 1/50 s, f/8 i ISO 100.

Opanowanie zasad związanych z ekspozycją daje nam nieograniczone możliwości twórcze. Większość aparatów bezlusterkowych i lustrzanek cyfrowych firmy Canon ma tryb ekspozycji wielokrotnej, który umożliwia łączenie co najmniej dwóch klatek. Pierwowzorem tej funkcji była technika ekspozycji wielokrotnej z czasów fotografii analogowej – ta sama klatka filmu była naświetlana co najmniej dwa razy, co pozwalało tworzyć różne efekty.

Spośród trzech dostępnych w aparacie opcji łączenia funkcja Additive (Addytywny) jest najbardziej zbliżona do techniki filmowania, ponieważ łączy wartości jasności, dzięki czemu białe obszary pozostają białe. Podczas fotografowania w tym trybie należy zwracać uwagę na wyraziste kształty, silny kontrast i kontrastujące sylwetki.

Gdy następnym razem będziesz robić zdjęcia, spróbuj poeksperymentować z trójkątem ekspozycji i zobacz, jak wpłynie to na Twoje zdjęcia.

Autor: James Paterson

Produkty powiązane

Powiązane artykuły