FOTOGRAFIA PODRÓŻNICZA

Najlepszy zestaw Canon dla początkujących miłośników fotografii podróżniczej

Te aparaty i obiektywy firmy Canon, zaprojektowane i skonstruowane z myślą o podróży, są jej idealnymi towarzyszami – pozwalają uwieczniać przygody i wspomnienia.
Osoba wyjmuje aparat Canon z obiektywem Canon RF-S 10-18mm F4.5-6.3 IS STM z torebki.

Niezależnie od tego, czy zwiedzasz miasto, wędrujesz w terenie czy poznajesz zupełnie inną kulturę, najlepszy sprzęt do fotografii podróżniczej pozwoli Ci uwiecznić ważne chwile i wyjątkowe wspomnienia. Dzięki błyskawicznej łączności z całym światem możesz teraz udostępniać wszystko w czasie rzeczywistym, od zdjęć po całe vlogi, znajomym, rodzinie i obserwującym na całym świecie.

Aby uzyskiwać zdjęcia, odbitki i filmy w urzekającej jakości, potrzebny jest aparat fotograficzny, który będzie sprawdzał się przez cały rok, bez względu na warunki fotografowania, a jednocześnie będzie na tyle mały, że zmieści się w bagażu podręcznym. Podobnie jest w przypadku obiektywów, które muszą być na tyle uniwersalne, aby sprostać potrzebom miłośników przygód, a jednocześnie zapewniać obraz wysokiej jakości.

Trzeba rozważyć wielu kwestii, ale można to zrobić z naszym przewodnikiem po najlepszym sprzęcie do fotografii podróżniczej. Bez względu na to, czy jesteś początkującym entuzjastą, uznanym blogerem podróżniczym, który chce zachwycić swoich czytelników, czy zyskującym popularność twórcą starającym się ulepszyć swoje treści i zestaw fotograficzny, będziesz mieć pewność, że korzystasz z narzędzi ułatwiających odnoszenie sukcesów.

Najlepsze aparaty podróżne dla okazjonalnych fotografów i na rodzinne wakacje: Canon EOS R100 i Canon Zoemini S2

Dwie osoby stoją na piasku przed rzędem domków plażowych. Obejmują się i uśmiechają.

Aparat Canon EOS R100 to doskonały rozwiązanie na rodzinne wakacje. Jest to przystępna cenowo opcja dla osób, które chcą odejść od fotografowania smartfonem i rejestrować wysokiej jakości zdjęcia i filmy.

Biały model Canon Zoemini S2 jest ułożony na otwartym albumie, w którym umieszczono zdjęcia z podróży.

Model Canon Zoemini S2 umożliwia robienie zdjęć i drukowanie w podróży – to idealne rozwiązanie do tworzenia albumów z podróży. Za pomocą aplikacji Canon Mini Print można edytować zdjęcia i dodawać specjalne efekty.

Rodzinne wakacje to coś więcej niż tylko ucieczka od codziennych rutynowych czynności. To ważny czas spędzony z najbliższymi, z którym wiążą się najcenniejsze wspomnienia.

Aparat Canon EOS R100 umożliwia realistyczne ukazywanie wyjątkowych chwil. Technologia Dual Pixel CMOS AF pozwala śledzić oczy i twarz, dzięki czemu każdy członek rodziny będzie należycie wyostrzany nawet w zatłoczonych miejskich środowiskach. Tryb twórczego wspomagania zapewnia narzędzia do szybkiej regulacji rozmycia tła, jasności i kontrastu. Funkcja Auto Lighting Optimizer (Automatyczny optymalizator jasności) eliminuje duży kontrast powodowany przez bezpośrednie światło słoneczne, więc obrazy rejestrowane w blasku słońca mają naturalny wygląd.

Aparat EOS R100 świetnie radzi sobie także wtedy, gdy słońce zaczyna zachodzić. Zaawansowane funkcje pozwalają utrzymywać ostrość i eliminować rozmycia podczas fotografowania z ręki i w słabym oświetleniu.

Podłącz aparat EOS R100 do aplikacji Canon Camera Connect, aby błyskawicznie przesyłać materiały z aparatu do smartfona i udostępniać je w serwisach społecznościowych. Aplikacja pozwala też dodawać znaczniki geograficzne do zdjęć za pomocą funkcji GPS. Ułatwia to porządkowaniu zdjęć po powrocie do domu i prezentowanie odwiedzonych miejsc. W przypadku zdjęć grupowych można korzystać z trybu zdalnego fotografowania aplikacji Camera Connect – wszyscy mogą znaleźć się w kadrze.

Jeśli szukasz ultramobilności, model Canon Zoemini S2 z 8-megapikselową matrycą jest wspaniałym towarzyszem na wakacjach – błyskawicznie uwiecznia cenne chwile. Kompaktowy aparat z drukarką Canon Zoemini S2 umożliwia wykonywanie selfie przy użyciu zintegrowanego lustra i lampy pierścieniowej, co pozwala perfekcyjnie uchwycić sylwetkę i dobrać idealną ekspozycję. Następnie możesz wydrukować zdjęcie na miejscu w czasie krótszym niż minuta lub zapisać obrazy na karcie MicroSD i wydrukować je później.

Po sparowaniu urządzenia Canon Zoemini S2 z aplikacją Canon Mini Print można także sprawdzać kompozycję w widoku na żywo, dostosowywać obrazy przed wydrukowaniem, a nawet drukować zdjęcia bezpośrednio ze smartfona.

Najlepsze aparaty podróżnicze dla początkujących i twórców treści: Canon EOS R10 i EOS R50

W dłoniach trzyma aparat Canon EOS R10 i patrzy na ekran, na którym widoczna jest zieleń i fontanna.

Aparat Canon EOS R10 waży zaledwie 429 g, a dołączony obiektyw podstawowy Canon RF-S 18-45mm F4.5-6.3 IS STM (130 g) jest równie mały, obsługuje uniwersalny zakres zoomu i ma optyczny stabilizator obrazu. Połączenie tych dwóch rozwiązań daje potężny, a przy tym lekki zestaw zarówno dla początkujących, jak i doświadczonych fotografów.

Zbliżenie tacy z kwiatami zrobione aparatem Canon EOS R50 w zaawansowanym trybie A+.

Zaawansowany tryb A+ aparatu EOS R50 – jeden z wielu inteligentnych trybów automatycznego fotografowania – umożliwia zrobienie kilku zdjęć, a następnie połączenie ich ze sobą, dzięki czemu można robić zdjęcia podróżnicze o najlepszej jakości, nie mając zaawansowanej wiedzy. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R50 z obiektywem Canon RF-S 18-45mm F4.5-6.3 IS STM; 1/160 s, f/11 i ISO 100.

Imponujące parametry techniczne sprawiają, że aparat Canon EOS R10 jest odpowiedni dla entuzjastów i twórców treści o ugruntowanej pozycji, którym zależy na tworzeniu lepszych materiałów.

Matryca APS-C o rozdzielczości 24,2 megapiksela sprawia, że aparat EOS R10 tworzy piękne, czyste zdjęcia i nieskazitelnie czyste filmy w jakości 4K 60p pod kątem profesjonalnie wyglądających, płynnych vlogów i wizualnych opowieści. Dzięki zaawansowanemu systemowi automatycznej regulacji ostrości, który umożliwia śledzenie oczu, twarzy, zwierząt i pojazdów, materiały zawsze będą ostre, nawet przy słabym oświetleniu.

Aparat EOS R10 ma także obracany ekran dotykowy, który ułatwia komponowanie ujęcia pod dowolnym kątem, oraz wbudowaną lampę błyskową, która umożliwia fotografowanie w nocy lub przy słabym oświetleniu. Waży zaledwie 429 g, więc nie będzie stanowił balastu podczas wędrówek po miastach i stromych górach.

Zaawansowani twórcy, którzy chcą tworzyć filmy podróżnicze o lepszej jakości i udostępniać je w mediach społecznościowych, mogą rozważyć model Canon EOS R50, który ma ten sam zestaw matrycy i AF, co model EOS R10, ale jest mniejszy i waży zaledwie 375 g.

Prosty i intuicyjny aparat dla użytkowników, którzy znają sposób obsługi ekranu dotykowego smartfona. Umożliwia nagrywanie pięknych filmów w jakości 4K z szybkością do 30p i ma stabilizację cyfrową filmu, dzięki czemu można filmować w ruchu bez obaw o drgania obrazu. Aparat nagrywa również filmy w formacie pionowym i obsługuje tryb prezentacji filmowej z małej odległości, dzięki czemu można pokazywać niezwykłe produkty spożywcze odkryte na lokalnym rynku lub nietypowe pamiątki zebrane w czasie podróży.

Do obydwu aparatów można podłączać dowolne obiektywy Canon RF i RF-S. Dzięki temu można korzystać z całej gamy wszechstronnych obiektywów w miarę realizowania coraz ambitniejszych projektów.

Najlepsze obiektywy szerokokątne klasy podstawowej do fotografii podróżniczej: Canon RF-S 10-18mm F4.5-6.3 IS STM i RF 15-30mm F4.5-6.3 IS STM

Osoba w różowej bluzce trzyma rękę na zewnątrz, aby zrobić sobie zdjęcie na łodzi. Po obu stronach są kolorowe budynki. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R50 z obiektywem Canon RF-S 10-18mm F4.5-6.3 IS STM.

W połączeniu z lekkim aparatem Canon EOS R50 obiektyw Canon RF-S 10-18mm F4.5-6.3 IS STM doskonale sprawdza się nie tylko w fotografii podróżniczej, ale także w przypadku vlogowania w podróży. Można z łatwością umieścić się w kadrze, aby zrobić zdjęcie, nagrać film UHD 4K 30p lub przeprowadzić transmisję na żywo i uchwycić szeroki krajobraz z tyłu. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R50 z obiektywem Canon RF-S 10-18mm F4.5-6.3 IS STM; 10 mm, 1/200 s, f/8 i ISO 400.

Jezioro otoczone górami, krajobraz odbity w wodzie i zachmurzone niebo. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R5 z obiektywem Canon RF 15-30mm F4.5-6.3 IS STM.

Model Canon RF 15-30mm F4.5-6.3 IS STM to ultraszerokokątny obiektyw zmiennoogniskowy stworzony z myślą o najbardziej wymagających fotografach podróżniczych. Dzięki 5-stopniowemu optycznemu stabilizatorowi obrazu, jasnej maksymalnej przysłonie f/4,5 i zapewnianej przez mocowanie RF firmy Canon szybkiej regulacji ostrości ten obiektyw zapewnia wyraźny obraz i profesjonalny wygląd materiałów z podróży niezależnie od warunków oświetleniowych. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R5 z obiektywem Canon RF 15-30mm F4.5-6.3 IS STM; 17 mm, 2,5 s, f/11 i ISO 100. © Verity Milligan

Jednym z najbardziej uniwersalnych obiektywów firmy Canon do fotografii krajobrazowej i podróżniczej jest Canon RF-S 10-18mm F4.5-6.3 IS STM. Ten kompaktowy, ultraszerokokątny obiektyw jest idealny do aparatów takich jak Canon EOS R10 i EOS R50, a ponadto stanowi doskonały dodatek do obiektywu RF-S 18-45mm F4.5-6.3 IS STM w zestawie. RF-S 10-18mm F4.5-6.3 IS STM ma wysuwaną konstrukcję podobną do modelu z zakresem ogniskowej 18–45 mm. Waży zaledwie 150 g i można go łatwo przenosić w plecaku lub kieszeni kurtki. Zakres zoomu 10–18 mm pozwala nie tylko zobaczyć większy obraz, ale również doskonale nadaje się do rejestrowania innej perspektywy oraz eksperymentowania z elementami pierwszego planu i tła.

Duży kąt widzenia obiektywu RF-S 10-18mm F4.5-6.3 IS STM sprawia, że jest to jeden z najlepszych obiektywów firmy Canon do vlogowania – idealny do uwzględniania w kadrze i autora vloga, i otoczenia. Płynny i niemal bezgłośny system autofokusa STM doskonale sprawdza się podczas fotografowania i filmowania, a automatyczna korekcja w aparacie eliminuje zniekształcenia. W rezultacie otrzymujemy wysokiej jakości zdjęcia godne każdej przygody podróżniczej. Ręczna regulacja ostrości i możliwość zbliżenia się do obiektu w celu zastosowania powiększenia makro do 0,5x zwiększają wszechstronność pracy. Jest to idealne rozwiązanie do fotografowania ekstremalnych zbliżeń lokalnej flory i fauny na dużym tle. Nie trzeba nosić ze sobą statywu – obiektyw RF-S 10-18mm F4.5-6.3 IS STM ma 4-stopniowy optyczny stabilizator obrazu, który w połączeniu ze stabilizatorem IBIS stosowanym w aparatach takich jak EOS R7, staje się 6-stopniowy.

Jeśli podobają Ci się możliwości obiektywu RF-S 10-18mm F4.5-6.3 IS STM, ale używasz aparatu pełnoklatkowego, to możesz wybrać model Canon RF 15-30mm F4.5-6.3 IS STM. Dzięki bardzo szerokiemu zakresowi ogniskowej ten obiektyw zmieści w kadrze wszystkie obiekty, niezależnie od tego, czy vlogujesz w otoczeniu wysokich budynków w centrum miasta, spacerujesz po wijących się alejkach średniowiecznego miasta czy uwieczniasz spektakularne pasmo górskie. Ten kompaktowy i lekki obiektyw RF stanowi niedrogi element wyposażenia osób, które nie chcą nosić zbędnego balastu. Dzięki stabilizatorowi obrazu i jasnemu, maksymalnemu otworowi przysłony (f/4,5) ten obiektyw doskonale sprawdza się w zmiennych warunkach oświetleniowych. Jako obiektyw pełnoklatkowy jest nieco większy, ale i tak bardzo mały i lekki jak na obiektyw tego typu.

Najlepszy obiektyw do reportaży podróżniczych: Canon RF 24-50mm F4.5-6.3 IS STM

Dłonie trzymają aparat Canon EOS z obiektywem Canon RF 24-50mm F4.5-6.3 IS STM przed koszulą w kolorze khaki.

Obiektyw Canon RF 24-50mm F4.5-6.3 IS STM ma pierścień sterowania. Można nim regulować przysłonę, migawkę lub czułość ISO. Umożliwia to szybką regulację ustawień w dynamicznych sytuacjach.

Ultraszeroka minimalna ogniskowa (24 mm) obiektywu Canon RF 24-50mm F4.5-6.3 IS STM doskonale nadaje się do dokumentowania szerokokątnych scen ulicznych lub tworzenia portretów środowiskowych ukazujących obiekty w określonym kontekście. Ten obiektyw ma też optyczny stabilizator obrazu, który umożliwia wykonywanie ostrych zdjęć z ręki w ruchu, oraz niemal bezgłośny silnik regulacji ostrości, który nie rozprasza fotografowanych osób i nie zakłóca rejestrowanego dźwięku.

Najlepszy obiektyw dla vlogerów podróżniczych: Canon RF 16mm F2.8 STM

Młoda kobieta, stojąca na wzniesieniu ponad rzeką z mostem, filmuje siebie aparatem Canon EOS R6 z obiektywem Canon RF 16mm F2.8 STM.

Ten niedrogi, ultraszerokokątny i jasny obiektyw RF 16mm F2.8 STM umożliwia twórcom materiałów multimedialnych twórcze uwiecznianie rozległych plenerów.

Ultraszerokokątny obiektyw RF 16mm F2.8 STM z jasną maksymalną przysłoną f/2,8 umożliwia uwiecznianie panoramicznych ujęć i zapewnia wiele twórczych możliwości vlogerom podróżniczym i twórców materiałów multimedialnych. Szeroki kadr przydaje się także w stosunkowo ciasnych miejscach, np. przy tworzeniu vlogów na bazarze lub w muzeum, gdy nie można się cofnąć, aby ukazać szerszą perspektywę.

Obiektyw ma niemal bezgłośny AF z silnikiem krokowym (STM), dzięki czemu doskonale sprawdza się w przypadku nagrań z podróży lub rejestrowania dźwięków otoczenia, które oddają klimat danego miejsca.

Obiektyw waży zaledwie 165 g. Po zsunięciu ma niewiele ponad 4 cm długości, więc można zostać na aparacie przez cały dzień zwiedzania.

Najlepszy kompaktowy obiektyw do fotografii podróżniczej: Canon RF 28mm F2.8 STM

Uśmiechnięty turysta stoi na balkonie. Za jego plecami widać panoramę miasta.

Jeśli chcesz przejść z podstawowego obiektywu na model, który pozwala rejestrować lepsze obrazy z podróży, warto postawić na niedrogi obiektyw Canon RF 28mm F2.8 STM, który ma wszystkie zalety obiektywu stałoogniskowego 28 mm i niewiarygodnie mały tubus. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS R8 z obiektywem Canon RF 28mm F2.8 STM; 1/1250 s, f/2,8 i ISO 100.

Jeśli w wyborze obiektywu do fotografii podróżniczej kierujesz się rozmiarem i masą, warto rozważyć kieszonkowy obiektyw Canon RF 28mm F2.8 STM. Waży zaledwie 120 g i można go zsunąć, gdy nie jest używany, co ułatwia przechowywanie go w torbie lub plecaku.

Uniwersalna ogniskowa 28 mm idealnie sprawdza się przy odkrywaniu nowych miejsc. Umożliwia wypełnianie kadru atrakcyjnymi ujęciami miejskimi, imponującymi punktami orientacyjnymi lub portretami rodzinnymi. Jasna przysłona f/2,8 pozwala fotografować w nocy.

Mimo niewielkiego rozmiaru obiektyw RF 28mm F2.8 STM cechuje się bardzo wysoką jakość optyczną – wszystko dzięki powłoce Super Spectra, która redukuje efekty zjawy i odbicia światła, oraz inteligentnej wbudowanej korekcji optycznej, która zapewnia wyraźniejsze zdjęcia i filmy.

Najlepszy szerokokątny obiektyw stałoogniskowy do fotografii podróżniczej: Canon RF 35mm F1.8 MACRO IS STM

Sfotografowana z góry misa z makaronem w sosie pomidorowo-bazyliowym; w kadrze widać też widelec, liście bazylii, tłuczek i moździerz. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS RP z obiektywem Canon RF 35mm F1.8 MACRO IS STM.

Dzięki 5-stopniowemu optycznemu stabilizatorowi obrazu, który pozwala robić zdjęcia z ręki bez rozmyć, i funkcji makro 0,5x obiektyw Canon RF 35mm F1.8 IS STM to oczywisty wybór w kontekście fotografowania przysmaków w odległej restauracji. Ponadto cichy silnik STM do regulacji ostrości sprawia, że obiektyw doskonale sprawdza się podczas vlogowania i transmisji na żywo. Zdjęcie zrobione aparatem Canon EOS RP z obiektywem Canon RF 35mm F1.8 MACRO IS STM; 1/125 s, f/2,5 i ISO 800. © Natasha Alipour-Faridani

Nie bez powodu obiektyw Canon RF 35mm F1.8 MACRO IS STM jest uwielbiany przez fotografów ulicznych, fotografów portretowych i fotografów podróżniczych. Jest wystarczająco szeroki, by uwzględnić w kadrze rozległe panoramy miast i szerokie ujęcia krajobrazów, a jednocześnie pozwala robić zdjęcia z małej odległości w dyskretny sposób, ma dużą maksymalną przysłonę i obsługuje tryb makro z powiększeniem do 1:2, więc doskonale sprawdza się w różnych gatunkach fotografii.

Obiektyw RF 35mm F1.8 MACRO IS STM jest przeznaczony do aparatów pełnoklatkowych, ale można stosować go także w korpusach z matrycą APS-C, takich jak Canon EOS R10. W takiej sytuacji rejestruje on pole widzenia odpowiadające obiektywowi 56 mm w pełnoklatkowym korpusie.

Najlepsze aparaty kompaktowe dla vlogerów i blogerów podróżniczych: Canon PowerShot V10 i Canon PowerShot G7 X Mark III

Dwie kobiety siedzą przy stole w restauracji. Trzymają talerz przed stojącą na wbudowanej podstawce kamerą Canon PowerShot V10.

Kamera Canon PowerShot V10 ma wbudowaną regulowaną podstawkę i obsługuje szeroki kąt widzenia. Dzięki temu podczas nagrywania vlogów kulinarnych z podróży można ująć w kadrze także swoich kompanów.

Mężczyzna siedzący przy małym ognisku na kamienistej plaży. Przed nim na statywie z mikrofonem znajduje się aparat Canon PowerShot G7 X Mark III.

Dzięki szerokiemu zakresowi ogniskowych, który odpowiada zakresowi 24–100 mm w aparacie pełnoklatkowym, ultramobilny aparat Canon PowerShot G7 X Mark III umożliwia vlogowanie z ręki, a także robienie zdjęć portretowych i przyrodniczych.

Gdy nagle zapragniemy ruszyć w podróż, często starcza nam czasu tylko na to, aby chwycić plecak. Gdy ważna jest przede wszystkim ilość miejsca, model Canon PowerShot V10 lub PowerShot G7 X Mark III jest idealnym partnerem w podróży.

Kompaktowy i lekki model Canon PowerShot V10 zaprojektowano z myślą o vlogerach, którzy nie chcą już korzystać ze smartfonów. Doskonale sprawdza się w podróży. Waży zaledwie 211 g, a jego duża matryca o wielkości 1,0 cala umożliwia tworzenie pięknych filmów w jakości 4K. Dostępna jest opracowana przez firmę Canon funkcja AF z wykrywaniem twarzy w całym kadrze. Dzięki temu aparat wyostrza obraz w odpowiednim miejscu, co ułatwia komponowanie ujęć.

Stabilizacja cyfrowa filmu zapewnia stabilny obraz podczas nagrywania w trakcie spaceru, a wbudowane mikrofony stereofoniczne pozwalają uchwycić atmosferę otoczenia, niezależnie od tego, czy jest to zatłoczony rynek czy tętniąca życiem restauracja na świeżym powietrzu.

Niezwykła równowaga między wydajną pracą i rozmiarem – model PowerShot G7 X Mark III ma dużą, 1-calową matrycę światłoczułą, która umożliwia wykonywanie imponujących zdjęć o rozdzielczości 20,1 megapiksela oraz nagrywanie filmów 4K. Aparat ma szerokość poniżej 11 cm i waży zaledwie 300 g, więc jeśli nie masz miejsca w plecaku, możesz włożyć go do kieszeni. Możesz także jednym ruchem przełączać między trybami fotografowania i filmowania.

Chcesz rozpocząć przygodę? Pamiętaj, aby pobrać aplikację Canon Camera Connect, która umożliwia podłączenie aparatu do smartfona i udostępnianie zdjęć z podróży bezpośrednio w mediach społecznościowych. Aplikacja umożliwia także zdalne sterowanie aparatem, co przekłada się na pozbawione efektów drgań aparatu zdjęcia i stabilny obraz wideo.

Dla poszukiwaczy przygód te mieszczące się w plecaku aparaty i obiektywy są naprawdę doskonałymi towarzyszami podróży. Pozwalają tworzyć oszałamiające obrazy i filmy bez ograniczania swobody ruchu. Aby zyskać dodatkową inspirację w kontekście fotografii podróżniczej, zobacz, jak zawodowa fotografka Diana Millos radziła sobie z aparatem Canon EOS R10 podczas 48-godzinnego pobytu w pięknej Sewilli.

Autorzy: Peter Wolinski i Matthew Richards

Powiązane produkty

Powiązane artykuły

  • NAGRYWANIE VLOGÓW

    Najlepsze aparaty i obiektywy firmy Canon do nagrywania vlogów

    Firma Canon tworzy gamę aparatów, kamer i obiektywów, które idealnie nadają się dla twórców materiałów multimedialnych. Ten przewodnik pomoże Ci znaleźć idealny zestaw.

  • PODRÓŻE

    Idealny towarzysz podróży

    Profesjonalny fotograf Martin Bissig udaje się w podróż na Sri Lankę z aparatem EOS R10.

  • FOTOGRAFIA PODRÓŻNICZA

    Dziesięć porad dotyczących fotografii podróżniczej

    Fotograf i blogerka Diana Millos dzieli się najlepszymi poradami dotyczącymi robienia niesamowitych zdjęć z podróży.

  • PODSTAWY FOTOGRAFOWANIA / PLENER

    Wskazówki dotyczące fotografowania w ekstremalnych warunkach pogodowych

    Oto nasze najważniejsze wskazówki i porady dotyczące fotografowania w ekstremalnych warunkach pogodowych – od ochrony sprzętu po dbanie o własne zdrowie.