Nic nie może równać się z uczuciem, gdy wszystkie elementy sceny łączą się w kadrze w doskonałej harmonii, tworząc wspaniały obraz. Gdy do tego jeszcze prawidłowo dobierzesz parametry ekspozycji, to oglądając zarejestrowaną fotografię na tylnym wyświetlaczu, poczujesz prawdziwe dreszcze. Jeśli jesteś początkującym fotoamatorem lub jeśli po prostu chcesz przypomnieć sobie podstawową wiedzę, to ten artykuł jest właśnie dla Ciebie. Omówimy wszystko, co musisz wiedzieć, aby móc od razu zacząć robić lepsze zdjęcia.
Pierwszym krokiem w kierunku sprawnego posługiwania się aparatem i jego twórczego wykorzystywania jest zaznajomienie się z jego podstawowymi ustawieniami i funkcjami. Nie musisz wiedzieć o nich absolutnie wszystkiego, ale posiadanie ogólnego wyobrażenia na temat tego, do czego służą poszczególne przyciski i pokrętła sprawi, że poczujesz się bardziej pewny siebie. Każdy aparat jest nieco inny, a zaawansowane modele umożliwiają kontrolowanie parametrów, których prostsze modele w ogóle nie udostępniają, jednak ogólny sposób rozmieszczenia przycisków i pokręteł jest w większości przypadków bardzo podobny.
Ekran LCD może być wykorzystywany zarówno do komponowania ujęć i przeglądania zarejestrowanych zdjęć, jak i poruszania się po menu i sprawdzania ustawień. Obecnie wiele aparatów wyposażanych jest w ekran dotykowy.
To pokrętło pozwala wyregulować ostrość obrazu w wizjerze odpowiednio do posiadanej wady wzroku. Użyj autofokusa, by zogniskować obiektyw na temacie, a następnie kręć pokrętłem, aż podgląd sceny stanie się wyraźny.
Te dwa przyciski najczęściej można znaleźć obok ekranu LCD lub powyżej miejsca, na którym opiera się kciuk. Używa się ich do powiększania i pomniejszania podglądu obrazu podczas odtwarzania oraz w trybie Live View.
Aparaty oferują szeroki zakres ustawień, funkcji i możliwości ich dostosowywania. Naciśnij przycisk MENU, aby wyświetlić na tylnym ekranie menu główne aparatu, a następnie przejdź do podmenu pożądanego ustawienia. W podręcznym menu możemy np. określić rozdzielczość zdjęcia czy włączyć tryb redukcji czerwonych oczu.
W zależności od modelu aparatu na jego tylnej ściance będą się znajdowały przyciski kierunkowe lub dżojstik. Używa się ich do poruszania się po menu i zmieniania ustawień, jeśli aparat nie ma dotykowego ekranu.
Naciśnij ten przycisk, gdy chcesz obejrzeć wykonane już zdjęcie na tylnym wyświetlaczu aparatu. Możesz też przejrzeć starsze obrazy, jeśli tylko wciąż znajdują się one na karcie pamięci, korzystając z przycisków kierunkowych, dżojstika lub ekranu dotykowego.
Ten przycisk pozwala uzyskać bezpośredni dostęp do najczęściej używanych ustawień. Wywołane za jego pomocą podręczne menu umożliwia szybką i łatwą zmianę parametrów fotografowania bez konieczności wchodzenia do głównego menu aparatu.
Naciśnięcie go zwalnia migawkę i powoduje zarejestrowanie zdjęcia. Wciśnij go do połowy aż do momentu poczucia lekkiego oporu, by uruchomić automatyczne ustawianie ostrości, po czym wciśnij do końca, aby zrobić zdjęcie.
Obracanie tym pokrętłem pozwala wybrać tryb robienia zdjęć. Dostępne są wśród nich zarówno tryby w pełni automatyczne, jak i półautomatyczne oraz tryb całkowicie manualny.
Po podłączeniu obiektywu przycisk ten pozostaje zablokowany w położeniu uniemożliwiającym przypadkowe odłączenie optyki. Aby zdjąć obiektyw i założyć inny, trzeba nacisnąć przycisk i obrócić tubusem.
Przycisk oznaczony symbolem błyskawicy służy do włączania wbudowanej lampy błyskowej. W tym modelu aparatu jest on umieszczony akurat w górnej części korpusu, ale w przypadku innych korpusów często można go znaleźć po lewej stronie wizjera, tuż poniżej samego podnoszonego flesza.
W zależności od trybu fotografowania podczas wykonywania zdjęć służy do regulacji ustawień takich jak czas otwarcia migawki (czyli jak długo światło pada na matrycę) i wielkość otworu przysłony (decyduje o tym jak dużo światła pada na matrycę).
Obracanie tym pokrętłem pozwala wybrać tryb robienia zdjęć. Dostępne są wśród nich zarówno tryby w pełni automatyczne, jak i półautomatyczne oraz tryb całkowicie manualny.
To złącze, które jest wykorzystywane przede wszystkim do mocowania na aparacie zewnętrznej lampy błyskowej, może być również używane do podłączania innych akcesoriów, takich jak bezprzewodowy wyzwalacz fleszy czy mikrofon.
Jeśli chcesz naprawdę szybko zmieniać ustawienia swojego aparatu, powinieneś się z nim zaprzyjaźnić! Praktycznie każdy model aparatu oferuje już szybkie podręczne menu, oznaczone zazwyczaj symbolem Q.
Przycisk Q pozwala błyskawicznie wywołać Ekran szybkich nastaw. Choć można oczywiście zmieniać pewne ustawienia, patrząc przez wizjer, to jednak tylny wyświetlacz aparatu prezentuje o wiele bardziej wszechstronny zestaw informacji i opcji, które można modyfikować. Ekran szybkich nastaw pozwala błyskawicznie do nich dotrzeć i szybko wprowadzić niezbędne korekty.
Aby od razu uzyskać dostęp do najważniejszych ustawień fotografowania, naciśnij przycisk Q, a na wyświetlaczu pojawi się Ekran szybkich nastaw. Teraz możesz poruszać się między poszczególnymi opcjami za pomocą umieszczonego na tylnej ściance korpusu wielofunkcyjnego kontrolera (w górę, w dół, w lewo i w prawo). Kiedy już lepiej zaznajomisz się z obsługą aparatu, będziesz wiedział, do czego służą te wszystkie ustawienia i gdzie można znaleźć je w głównym menu aparatu.
Istnieje wiele sytuacji, w których Ekran szybkich nastaw może Ci się bardzo przydać. Na przykład, jeśli robisz zdjęcia akcji i chcesz szybko zmienić tryb pracy migawki, możesz to zrobić, korzystając z wyświetlonego na tylnym ekranie symbolu prostokąta. Na poniższej ilustracji przedstawione zostało zewnętrzne menu wywoływane po wybraniu wspomnianego piktogramu. Chcąc wrócić do ekranu głównego, wystarczy nacisnąć przycisk Menu.
Wizjer każdej lustrzanki Canon dostarcza wielu informacji o ustawieniach aparatu, stanie baterii czy ilości miejsca na karcie pamięci. Gdy nabierzesz nieco wprawy ułatwi Ci też zmianę najważniejszych ustawień bez odrywania oka od celownika.
Na wyświetlaczu widoczne są wszystkie punkty autofokusa (AF), zaś podświetlone na czerwono są te, które zostały wykorzystane do ustawienia ostrości.
Wizjer wyświetla ramkę, która pokrywa od 90 do 100% kadru. Dzięki temu pozwala kontrolować, jaka część fotografowanego obiektu/sceny znajdzie się w kadrze.
Liczba po lewej stronie informuje o czasie otwarcia migawki (tutaj 1/125 s), a obok widoczna jest wartość przysłony (tu f/8). O tym jak te parametry wpływają na wygląd zdjęcia opowiemy w osobnym poradniku.
Jeśli wskaźnik znajduje się na środku skali, oznacza to prawidłową ekspozycję (czyli dobrze naświetlone zdjęcie), z możliwością jej kompensacji (czyli korekcji jaśniej/ciemniej) o 2 stopnie w dowolnym kierunku.
Informacja o czułości matrycy (w tym przypadku 100 ISO), maksymalnej możliwej do wykonania liczbie zdjęć w serii (np. po dziewiątym aparat przestanie rejestrować zdjęcia lub zwolni do czasu zapisania serii zdjęć na karcie pamięci) oraz kontrolka ustawienia ostrości.
Większość aparatów oferuje cały szereg trybów fotografowania, które można wybierać w oparciu o swoje preferencje, rodzaj uwiecznianej sceny lub w zależności od tego, jak bardzo doświadczonym jesteś fotografem.
Umożliwia on swobodne ustawianie zarówno czasu otwarcia migawki, jak i wartości przysłony. Jest użyteczny wszędzie tam, gdzie oświetlenie sceny jest w pełni kontrolowane, czyli np. w studiu fotograficznym. Tryb manualny może się też przydać, jeśli zależy Ci na utrzymaniu stałych parametrów ekspozycji w trakcie dłuższej sekwencji zdjęć. Przykładowo, przy wykonywaniu serii fotografii na potrzeby złożenia w obraz panoramiczny, skorzystanie z trybu manualnego da Ci pewność, że kadry te będą do siebie pasowały.
W aparatach Canon oznaczony jest symbolem Av (skrót od słów Aperture Value, czyli „wartość przysłony”). Tryb ten umożliwia swobodne ustawienie wartości przysłony, czyli manualny dobór wielkości otworu w obiektywie przez który światło pada na matrycę. W trybie tym automatycznie dobierany jest czas otwarcia migawki, niezbędny do prawidłowego naświetlenia zdjęcia. Fotograf może więc określić średnicę otworu względnego obiektywu, a w zamian aparat oceni, jak długo światło przechodzące przez obiektyw powinno padać na matrycę. Tryb preselekcji przysłony stosowany jest często tam, gdzie kluczowe jest panowanie nad głębią ostrości - w fotografii portretowej duży otwór przysłony pozwala uzyskać małą głębię ostrości (np. 1.4) wyróżniającą postać z tła, z kolei w fotografii krajobrazowej czy architektury mocno przymknięta przysłona zwiększa głębię ostrości (do np. 5.6), powodując, że wszystkie plany są ostre.
Kontrolowanie czasu naświetlania zdjęcia może się przydać do uzyskiwania rozmaitych efektów twórczych. Ustawienie dłuższej ekspozycji (np. 1/30 sekundy) sprawdza się dobrze przy uwiecznianiu na zdjęciach rozmyć wywołanych ruchem wody lub chmur, ale do tego niezbędny jest statyw, który utrzyma aparat w bezruchu. Na drugim krańcu skali znajdują się bardzo krótkie czasy otwarcia migawki (np. 1/500 sekundy), które przydają się przy łapaniu na zdjęciach szybko przemieszczających się obiektów. W trybie preselekcji migawki ważne jest to, że jeśli aparat wyliczy niezbędną wartość ekspozycji i okaże się, że znajduje się ona poza zakresem możliwości Twojego obiektywu, to oznajmi Ci to migotaniem wskaźnika w wizjerze. W takiej sytuacji możesz albo zmienić czas naświetlania, albo dobrać czułość ISO, przy której wystarczy odpowiednio mniejsza lub większa ilość światła.
Tryb P (jak Program) działa bardzo podobnie do trybu pełnej automatyki, ale – podobnie jak pozostałe tryby kreatywne – zapewnia pełną kontrolę nad czułością ISO oraz udostępnia funkcję kompensacji ekspozycji. Możliwość taka przydaje się, kiedy musisz dokonać drobnych poprawek w ekspozycji zdjęcia. Poza tym możesz skorygować czas otwarcia migawki i wartość przysłony poprzez przekręcenie pokrętła kontrolnego. Tryb P jest bardzo użyteczny, gdy zaczynasz przygodę z zaawansowaną fotografią, albo też gdy nie masz dość czasu, aby samodzielnie ustawiać parametry pracy aparatu do wykonania zdjęcia. Mówiąc najprościej – aparat sam dobiera najlepsze parametry, ale umożliwia nam wprowadzanie poprawek jeśli uznamy, że są konieczne.
W większości modeli lustrzanek cyfrowych, tryb pełnej automatyki oznaczony jest zielonym piktogramem. Urządzenie ustawione w tym trybie pracy przejmuje kompletną kontrolę nad wszystkimi systemami aparatu. Szybko się przekonasz, że korzystanie z tego narzędzia wiąże się ze sporymi ograniczeniami. Przykładowo, przy słabym oświetleniu sceny, wbudowana lampa błyskowa będzie się włączać automatycznie, niezależnie od tego, czy tego chcesz, czy też nie.
Jest to użyteczne ustawienie, jeśli nie chcesz fotografować z wbudowaną lampą błyskową nawet w warunkach słabego oświetlenia sceny. Rozwiązanie takie może być użyteczne, jeśli znajdujesz się w muzeum lub w galerii, gdzie korzystanie z fleszy jest zabronione.
Opcje zgrupowane w obrębie programów tematycznych to szybka i łatwa metoda uzyskania optymalnych ustawień aparatu niezależnie od wymagań sceny. Używając ich, jesteś jednak ograniczony do tego, co przygotowali dla Ciebie projektanci programów.
Po przełączeniu lustrzanki w tryb filmowania, możesz rejestrować za jej pomocą ujęcia wideo. W niektórych modelach aparatów dostęp do tej funkcji może być realizowany nie z poziomu pokrętła trybów, lecz przycisku na tylnej ściance korpusu.
To kolejny z czynników, który będzie miał znaczący wpływ na wygląd Twoich zdjęć. Czym jest wartość ISO? ISO pozwala kontrolować czułość matrycy aparatu na światło: niższa wartość czyni ją mniej, a wyższa bardziej czułą. Warto pamiętać, że przy niskich wartościach ISO zdjęcia będą się charakteryzowały bardzo niskim poziomem zaszumienia. Szum stanie się jednak znacznie bardziej widoczny przy wyższych czułościach matrycy, stosowanie zaś ekstremalnie wysokich wartości ISO sprawi, że fotografie będą po prostu wyglądały brzydko, z powodu ziarnistych, kolorowych plamek. Wybór właściwego ustawienia jest zatem w gruncie rzeczy kwestią znalezienia kompromisu. Olbrzymią zaletą używania wysokich czułości matrycy (rzędu ISO 6400) jest to, że pozwalają one na stosowanie znacznie krótszych czasów otwarcia migawki. Oznacza to, że fotografując w warunkach słabego oświetlenia, nie jesteś zmuszony korzystać ze statywu lub lampy błyskowej. Zgodnie z ogólną zasadą w słoneczne dni najlepiej jest zacząć od ISO 100; w pochmurne dni należy ją podnieść do ISO 400; o zmierzchu i o świcie zaś do ISO 800; ISO 1600 można wybrać, gdy fotografuje się w pomieszczeniu bez lampy błyskowej, a ISO 3200 lub 6400 robiąc zdjęcia w nocy.
Jeśli Nie masz pewności, z jakiej czułości matrycy skorzystać podczas sesji w zmiennych warunkach oświetleniowych, pozwól, by aparat zdecydował za Ciebie. Jest to bardzo użyteczne, szczególnie gdy warunki oświetleniowe sceny ulegają szybkim zmianom – gdy na przykład przechodzisz z pleneru do wnętrza albo z miejsca bezpośrednio oświetlonego w zacienione. Gdy funkcja Auto ISO jest aktywna, aparat będzie starał się dobrać jak najniższą czułość ISO w celu zapewnienia Ci jak najlepszej jakości obrazu. Kiedy jednak natężenie światła spadnie, aparat podniesie czułość matrycy aż do maksymalnego (wybranego przez Ciebie) poziomu, aby zachować poprawną ekspozycję obrazu przy określonej wartości przysłony i czasie naświetlania. Niektóre modele umożliwiają też określenie minimalnego czasu otwarcia migawki, poza którym system Auto ISO zaczyna się wtrącać. Przykładowo, jeśli ustawiony jest czas 1/60 sekundy, to aparat będzie ustawiał najniższą możliwą czułość ISO do momentu, gdy wymagany czas otwarcia migawki przekroczy 1/60 sekundy. Wówczas Auto ISO zwiększy światłoczułość matrycy, by utrzymać ustalony czas naświetlania. Jest to przydatny mechanizm pozwalający uniknąć nieostrości obrazu spowodowanych drganiami sprzętu, dzięki któremu możesz w większym stopniu skupić się na tym, co fotografujesz. Jakie są wady tego systemu? Używanie Auto ISO może przy niektórych ustawieniach przysłony prowadzić do nadmiernego naświetlania zdjęć wykonywanych w warunkach silnego oświetlenia sceny. Nie działa też, jeśli korzystasz z lampy błyskowej.
Jako użytkownik lustrzanki czy bezlusterkowca, możesz wybrać jeden z dwóch formatów plików, w jakich będą zapisywane zdjęcia – RAW lub JPEG. Zmieniając ustawienia w menu Jakość w swoim aparacie, uzyskasz dostęp do wielu różnych opcji.
JPEG jest najbardziej popularnym na świecie formatem zapisu obrazu cyfrowego – ma on tą ogromną zaletę, że pliki tego typu można bez trudu otworzyć w dowolnym z setek różnych programów komputerowych i nie wymaga to żadnej konwersji. Skrót JPEG pochodzi od nazwy grupy jego pomysłodawców (z ang. Joint Photographic Experts Group – Połączona Grupa Ekspertów Fotograficznych).
Drugą zaletą tego formatu jest to, że rozmiar pliku jest w pełni skalowalny. Obrazy mogą być kompresowane, co pozwala uzyskiwać pliki o mniejszej objętości – jest to szczególnie przydatne w przypadku zamieszczania zdjęć w sieci lub przesyłania ich za pośrednictwem poczty elektronicznej. Niestety, kompresja ma swoją cenę – im bardziej skompresowane pliki, tym gorsza jakość obrazu – pojedyncze piksele i artefakty stają się bardziej widoczne na zdjęciach.
W swojej lustrzance masz do wyboru jeden z dwóch poziomów kompresji – ten o najwyższej jakości oznaczony jest symbolem ćwiartki koła, natomiast gorszą jakość i mniejszy rozmiar pliku symbolizuje ikona w kształcie schodków.
Aparat daje także możliwość wyboru, z ilu pikseli ma się składać rejestrowany obraz. Maksymalne ustawienie symbolizuje literą „L” (z ang. large – duży). Przy ustawieniu „M” (z ang. medium – średni) liczba pikseli jest o połowę mniejsza, zaś w przypadku opcji S (a ang. small – mały), stanowi ona 1/4 maksymalnej liczby pikseli.
Aby osiągnąć najmniejszą objętość plików, w celu zmieszczenia jak największej liczby zdjęć na karcie, wybierz ikonkę w kształcie schodków. Z kolei najlepszej jakości obraz w formacie JPEG oznaczony jest symbolem półokrągłym.
W niemal każdym przypadku, najlepszą opcją jest stosowanie formatu RAW. Podczas fotografowania w trybie RAW, wykorzystywane są wszystkie piksele znajdujące się na matrycy, stopień kompresji jest minimalny, a dane są przechowywane w częściowo przetworzonej postaci (jest to cyfrowy odpowiednik negatywu). Na obrazie zapisanym w formacie RAW zachowanych zostaje znaczniej więcej informacji na temat kolorów niż w jego wersji JPEG – ma to ogromne znaczenie podczas edycji zdjęć, nawet jeśli na pierwszy rzut oka nie widać różnicy.
Pliki RAW charakteryzują się jednak znacznie większą objętością od plików JPEG o wysokiej jakości, w związku z czym szybciej zapełniają kartę pamięci, a ich przetwarzanie i zapisywanie wymaga więcej czasu. Dlatego też podczas wykonywania zdjęć seryjnych z dużą częstotliwością, korzystanie z formatu JPEG daje szansę wydłużenia sekwencji ujęć i uniknięcia zbyt szybkiego zapełnienia bufora. W takich sytuacjach bardzo duże znaczenie ma także szybkość działania karty pamięci.
Do obróbki plików w formacie RAW niezbędne jest specjalistyczne oprogramowanie – zdjęcia muszą bowiem zostać uprzednio przekonwertowane do odpowiedniego formatu, np. JPEG, aby mogły być wyświetlane za pomocą innych programów komputerowych oraz na stronach internetowych. Wszelkie niedogodności wynikające ze stosowania plików RAW można bez trudu zaakceptować, biorąc pod uwagę korzyści płynące z większej swobody podczas edycji zdjęć – format ten pozwala modyfikować balans kolorów, kontrast, ekspozycję i nasycenie barw w dużo większym zakresie niż JPEG.
Choć pliki RAW z reguły posiadają ściśle określony stopień kompresji, nowsze modele aparatów EOS umożliwiają zmienianie liczby pikseli rejestrowanych na obrazie. Opcja SRAW lub MRAW to sposób na zachowanie korzyści związanych z większą elastycznością edycji zdjęć zapisywanych w formacie RAW, przy jednoczesnym zmniejszeniu objętości plików.
SD
Karta SD (z ang. Secure Digital) to najbardziej popularny rodzaj pamięci flash. Maksymalna pojemność pierwotnie produkowanych kart wynosiła 2 GB.
SDHC
Oznaczone skrótem HC (z ang. High Capacity), są znacznie bardziej przydatne – ze względu na zwiększoną pojemność, sięgającą 32 GB.
SDXC
Produkowane od niedawna nośniki w wersji XC (z ang. eXtended Capacity) oferują pojemność sięgającą dwóch terabajtów (2000 GB).
To oczywiście zaledwie wstęp - wiedza fotograficzna jest rozległa, ale jakże fascynująca! Poruszone zagadnienia i zależności będziemy rozwijać, zgłębiać i tłumaczyć w kolejnych artykułach!
Autofokus: system automatycznego ustawiania i kontrolowania ostrości w aparatach fotograficznych
Live View: funkcja aparatu fotograficznego umożliwiająca automatyczny podgląd na ekranie aparatu
Bagnet: system mocowania obiektywu do aparatu fotograficznego
Tubus: obudowa urządzeń optycznych, w tym wypadku obiektywów. Służy do osadzenia szeregu elementów optycznych np. soczewek.
ISO: jednostka miary określająca czułość na światło. Opisuje stopień reagowania filmu fotograficznego na światło. Pozwala na ustawienie prawidłowej ekspozycji.